Sushi là món ăn gồm cơm trộn giấm (shari) kết hợp với các nguyên liệu khác (neta).
Neta phổ biến nhất là các loại hải sản tươi sống như cá ngừ, cá hồi, cá chình, cá nóc, cá thu, hàu, bào ngư, tôm, mực, bạch tuộc… Thịt sống cắt lát gọi riêng là Sashimi.
Loại cơm trộn giấm để làm sushi (Sushi rice) được gọi là sumeshi hoặc sushimeshi. Loại giấm để nấu cơm này không phải giấm thông thường mà là giấm có pha muối, đường, rượu ngọt Mirin (cho vào hỗn hợp giấm hoặc không cần thiết), vì thế gọi là giấm hỗn hợp awasesu. Giấm này được chuyên dùng để chế biến sushi, nên còn được gọi là sushisu. Cơm sau khi được nấu xong (nấu không chín hoàn toàn như cơm bình thường) sẽ được cho vào một chậu gỗ gọi là tarai và trộn với giấm. Cơm vừa được trộn vừa được nghệ nhân sushi dùng quạt tay để quạt cho hơi nóng thoát ra ngoài, giúp cho giấm giữ được hương vị.
Sushi không chỉ được yêu thích bởi nguyên liệu tươi ngọn được lựa chọn kỹ lưỡng, hương vị tuyệt vời mà còn bởi tính nghệ thuật trong cách trình bày và chế biến.
Tuỳ theo cách chế biến, trình bày, ta có nhiều loại sushi khác nhau:
Sushi nắm, gọi là nigirizushi. Cơm sumeshi được đắp lên bằng một miếng Neta. Ở giữa thường có một chút wasabi. Phía trên miếng neta có thể có một chút gừng xay nhuyễn hoặc vài hạt hành xanh bào nhỏ. Loại này phổ biến nhất.
Sushi cuộn, gọi là makizushi được cuốn như các đồ ăn cuốn của Việt Nam, nhưng bên ngoài là lớp rong biển nori sấy khô; được tẩm muối và dầu mè.Thành phần bao gồm cơm, dầu vừng, muối, hạt vừng, một lượng nhỏ giấm và đường thường được thêm vào làm gia vị. Nguyên liệu được đặt trên một miếng rong biển khô. Cơm trộn giấm chua ngọt được phết lên miếng rong biển. Các thành phần khác như hải sản tươi sống, trứng chiên, cà-rốt, giăm-bông, thịt bò băm viên tẩm gia vị hoặc bánh cá (loại bánh làm từ cá và rau quả, phổ biến nhất là khoai tây) tẩm gia vị, củ cải ngâm, rau bina tẩm gia vị,cá ngừ,tôm hấp và dưa leo được đặt lên cơm, sau đó cuộn lại. Có lúc, người ta còn cho cuộn makizushi lăn qua trứng, bột chiên xù cho giòn, gọi là Tempura Makizushi. Khi ăn chấm nước tương, cũng có thể là mayonnaise hay nước sốt cà chua.Makizushi xưa được cắt đều làm 6 khoanh, ngày nay người ta có thể được cắt thành 12 khoanh hoặc hơn.
Loại sushi gói như bánh, gọi là oshisushi.
Sushi ủ trong một thời gian dài cho lên men gọi là narezushi.
Sushi rán, gọi là inarizushi. Sushi bọc trong miếng aburaage.
Loại cuối cùng là temaki, cuốn như hình nón.
Khi thưởng thức sushi, bạn iSushi thường được chấm với wasabi hoặc shoyu, ăn kèm gừng cắt nhỏ, và các loại rau sống như dưa leo, củ cải muối,… Tất cả tạo nên một bữa ăn thượng hạng với sự pha trộn hoàn hảo giữa hương vị, màu sắc và hình dáng của từng món sushi.
Sushi đã trở thành một phần không thể thiếu trong các sự kiện quan trọng và các bữa ăn gia đình tại nhiều quốc gia. Những đầu bếp sushi (sushi chef) nổi tiếng đã trở thành biểu tượng của sự sáng tạo và đam mê, và nhiều người trong số họ được coi là nghệ nhân thực thụ.
Sushi không chỉ là một món ăn, mà còn là một phần của văn hóa và nghệ thuật ẩm thực Nhật Bản, phản ánh sự tinh tế, tỉ mỉ, kiên nhẫn và tài năng của những người làm ra nó.
Sự nổi tiếng của sushi không chỉ giới hạn trong lãnh thổ Nhật Bản mà còn lan rộng ra toàn cầu. Nhiều nhà hàng sushi cao cấp và chuỗi nhà hàng bình dân trên khắp thế giới đã giúp phổ biến món ăn này.
Thị trường sushi toàn cầu: Theo báo cáo của Allied Market Research, thị trường sushi toàn cầu ước tính đạt 22,9 tỷ USD vào năm 2023 và dự kiến sẽ tăng trưởng với tốc độ 7,5% hàng năm từ năm 2021 đến năm 2027.
Sự phát triển mạnh mẽ của các chuỗi nhà hàng Nhật Bản đã và đang làm sushi ngày càng trở nên phổ biến hơn nữa: Các chuỗi nhà hàng sushi như Sushiro và Genki Sushi đã mở rộng mạng lưới của mình ra khắp châu Á và thế giới, với hàng trăm chi nhánh tại nhiều quốc gia khác nhau.
Theo thống kê, tại Nhật Bản, có hơn 50.000 nhà hàng sushi. Ở Ý có 26.000 nhà hàng sushi, Mỹ có hơn 4.000 nhà hàng , Đức có 3.972 nhà hàng, Anh có 2.600, Thái Lan có 1.400 nhà hàng…. chứng minh sự phổ biến và yêu thích của món ăn này trên toàn thế giới.